Zgodnie z Ustawą z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, aby ją otrzymać należy spełnić następujące warunki:
- Mieć wiedzę w zakresie polskich tradycji i obyczajów, posługiwać się językiem polskim przynajmniej na poziomie podstawowym (przy czym prawo mówi, że musisz uważać go za swój język ojczysty).
- Złożyć pisemny wniosek do Konsulatu.
- Potwierdzić, że matka, ojciec, babcia lub dziadek (przynajmniej jeden z nich) lub prababka i pradziadek (obaj) mieli obywatelstwo polskie lub byli narodowości polskiej.
Jeśli osoba nie ma polskich korzeni, przynajmniej przez ostatnie trzy lata kandydat musi być aktywnym członkiem polskiej mniejszości. Musi również pokazać, że przyniesie korzyści diasporze.
Dokument mogą otrzymać obywatele państw postsowieckich nieposiadający obywatelstwa polskiego ani zezwolenia na pobyt stały.
29 stycznia 2022 r. wejdzie w życie Ustawa z 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Dokonuje ona szeregu zmian w zasadach dotyczących otrzymania Karty Polaka:
Potwierdzeniem faktu przynależności do narodowości polskiej rodzica lub jednego dziadków, może być między innymi Karta Polaka rodzica lub jednego z dziadków wnioskodawcy.
Małoletniemu przyznaje się Kartę Polaka na wniosek rodziców, gdy jeden z rodziców posiada Kartę Polaka – za zgodą drugiego z rodziców wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem lub notariuszem, a w niektórych przypadkach, Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, wyznaczyć wojewodę jako organ właściwy do składania takiego oświadczenia. Do tej pory możliwości złożenia ww. oświadczenie przed notariuszem nie było.
Wniosek o wydanie Karty Polaka małoletniemu może być dołączony do wniosku o wydanie Karty Polaka rodzicowi, przy czym wszczęcie postępowania o przyznanie Karty Polaka małoletniemu następuje z dniem przyznania Karty Polaka rodzicowi.
Zgodnie z przepisami Ustawy o Karcie Polaka obowiązującej po 29.01.2022 r. okres ważności wydanego duplikatu wynosi 10 lat niezależnie od pozostałego okresu ważności poprzedniej karty.
Karta Polaka może być przyznana małoletniemu w przypadku śmierci jednego z rodziców. Ww. dokument przysługuje małoletniemu, rodzic którego wykazał, że jest obywatelstwa polskiego lub narodowości polskiej lub co najmniej jedno z jego rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było obywatelstwa polskiego lub narodowości polskiej, albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich trzech lat. Przed wejściem w życie ustawy Karta Polaka była uznawana tylko wtedy, gdy rodzic wykazał narodowość polską rodziców/dziadków/pradziadków. Z kolei po wejściu zmian w życie stało się również możliwe uznanie Karty, jeśli ww. osoby posiadały obywatelstwo lub narodowość polską.
Posiadacz Karty Polaka złoży wniosek o przedłużenie jej ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres kolejnych 10 lat. Wniosek może zostać złożony nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem terminu jej ważności. Przed nowelizacją Ustawy wniosek można było złożyć nie wcześniej, niż 3 miesiące przed upływem terminu jej ważności.
Karta Polaka przyznana małoletniemu jest ważna przez okres 10 lat od dnia jej przyznania, jednak nie dłużej niż do dnia, w którym upływa rok od dnia uzyskania przez niego pełnoletności. Jeżeli po uzyskaniu pełnoletności, najpóźniej na 3 miesiące przed terminem, posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres 10 lat. Kolejną zmianą jest to, że oprócz złożenia wniosku taka osoba musi podpisać deklarację przynależności do Narodu Polskiego.
W przypadku zagubienia lub zniszczenia Karty Polaka właściwy konsul lub wojewoda, na wniosek jej posiadacza, wydaje duplikat Karty Polaka. Tekst artykułu podany jest w wersji obowiązującej po 29.01.2022 r. Różnicą od poprzedniej wersji jest odniesienie do „właściwego konsula lub wojewody”, podczas gdy wcześniej było to „konsul lub wojewoda, który wcześniej wydał kartę”. Innymi słowy nastąpiły zmiany proceduralne i teraz można wystąpić z wnioskiem do urzędnika w miejscu zamieszkania, a nie do tego, który pierwotnie zajmował się wydawaniem Karty Polaka, co bardzo utrudniało procedurę przy przeprowadzce.
