Blog

Adaptacja kulturowa w Polsce: zalety i wyzwania__

Kultura jako jeden z fundamentalnych wyznaczników ludzkiej rzeczywistości ma duży wpływ na proces adaptacji migrantów. O tym, jakie znaczenie mają  różnice kulturowe, o kilku najważniejszych cechach kulturowych Polski i adaptacji w środowisku kulturowym Polski opowie dr Margaret Ohia-Nowak, ekspertka z komunikacji międzykulturowej. 

O czym warto pamiętać, adaptując się do środowiska kulturowego Polski? Dlaczego niektórzy określają Polaków mianem zbyt emocjonalnych i gadatliwych, a inni – jako powściągliwych i małomównych?  Czy bliskość geograficzna lub pokrewieństwo językowo-kulturowe krajów oznacza, że ich cechy kulturowe są takie same? A co, jeśli podobne do siebie zwroty językowe lub zachowania kulturowe mają zupełnie inne znaczenie (np. unikanie kontaktu wzrokowego, które w krajach azjatyckich i afrykańskich jest wyrazem szacunku, a w Polsce przejawem nieszczerości i „knucia”)?

Różnice kulturowe i adaptacja kulturowa

Istnienia własnej kultury, tego, co dla nas jest standardem i normą, nie uświadamiamy sobie, dopóki nie zetkniemy się z przedstawicielami innych kultur. Różnice kulturowe mają duży wpływ na życie migranta w nowym kraju. Gdy uczymy się efektywnie funkcjonować w środowisku kulturowo odmiennym od naszego, oczekujemy, że łatwiej będzie nam przetrwać nie tylko początkową fazę adaptacji kulturowej (tzw. szok kulturowy). Chcemy również, żeby nasze życie było pełniejsze, a kontakty międzyludzkie wypełnione sensem i empatią. 

Zalety migracji do Polski

Wiele cech kulturowych Polski zależy od kwestii historycznych, a także politycznych i społecznych, np. pokoleniowych. Największe zalety migracji do Polski dla osób przyjeżdżających to: 

  • często wyższe zarobki niż w kraju ojczystym;
  • stosunkowo stabilna sytuacja gospodarcza i polityczna;
  • możliwość rozwoju zawodowego;
  • czasem bliskość kulturowa i geograficzna;
  • relatywnie niskie koszty życia;
  • dość dobry system opieki zdrowotnej;
  • brak bariery językowej, ponieważ często są poszukiwani pracownicy ze znajomością obcych języków;
  • porady od przyjaciół i znajomych;

Polskie cechy kulturowe 

Choć Polska jest jednym z najbardziej monokulturowych państw w Europie, liczba kontaktów międzykulturowych w tym kraju, podobnie jak liczba migrantów, dynamicznie rośnie. Jednak poznanie kilku najważniejszych cech kulturowych Polski, na tle kilku wymiarów innych kultur narodowych, umożliwi ci jeszcze większą skuteczność w życiu zawodowym i prywatnym:

  • – Co słychać? – A wiesz, stara bida.

Polska jest kulturą nastawioną na podtrzymanie relacji i więzi międzyludzkich. W kontaktach społecznych ważniejsi od zadań i interesów są ludzie i budowanie relacji między rozmówcami. Dlatego tak ważne jest zdobycie zaufania, miła atmosfera podczas spotkania i budowanie poczucia wspólnotowości z rozmówcami. A co odpowiada Polak/Polka, spotykając znajomą/znajomego z pracy na powitanie: Cześć/Dzień Dobry. Co u Ciebie słychać? Czy podziękujesz, odpowiadając, że wszystko wspaniale ci idzie. A może zapytasz o rodzinę i bliskich lub uściskasz swojego rozmówcę, uśmiechając się szeroko czy powiesz po prostu: No wiesz, tak sobie. „Stara bida”? Najprawdopodobniej będzie to zawsze odpowiedź ostatnia. 

Ale polski kolektywizm jest kwestią względną. Osoby pochodzące z kultur bardziej skoncentrowanych na interesach niż na relacjach, w których szybko przechodzi się do meritum rozmowy, mogą być przez większość Polaków postrzegane jako bezczelne. Z kolei dla osób z Ukrainy stosunki koleżeńskie są o wiele ważniejsze niż w Polsce. Obawa przed popsuciem relacji międzyludzkich jest większa w kulturze ukraińskiej – Polacy z mniejszym wahaniem skrytykują pracę swojego współpracownika.

  • Szanowna Pani Prezes.

W kontaktach oficjalnych obowiązuje styl formalny. Polacy używają form Pan/Pani z imieniem i nazwiskiem, w połączeniu z tytułami akademickimi i zawodowymi. Przejście na Ty może nastąpić od razu (zwłaszcza w firmach o „amerykańskim modelu zarządzania”) lub po jakimś czasie. Z ceremonialnością w Polsce łączy się hierarchiczność.

Polscy podwładni nie są przyzwyczajeni do podejmowania inicjatywy. Przekłada się to również na sposób rozwiązywania problemów – w pracy ludzie długo nie mówią o swoich problemach na bieżąco. Dopiero gdy kłopot jest trudny do rozwiązania samemu, pracownicy kierują się z nim do przełożonego. Problemy często rozwiązuje się na spotkaniach „jeden na jeden”, a nie na dużych zebraniach. Może to być problematyczne dla osób z kultur o bardziej egalitarnym stylu działania i bezpośrednim sposobie komunikacji, takich jak amerykańska czy brytyjska, gdzie ludzie, nawet w obecności autorytetu, swobodnie wyrażają swoje zdanie. 

  • Co na sercu, to na języku? 

Wypowiedzi Polaków, choć często wydają się bezpośrednie, to często trudno jest zrozumieć, co naprawdę chce powiedzieć druga osoba. Taka komunikacja „dookoła” tematu, połączona z kordialnością i oczekiwaniem, że osoba, z którą rozmawiamy domyśli się, o co nam chodzi, to jedna z ważniejszych polskich cech kulturowych. Z kolei Polacy chętnie wyrażają swoją opinię o osobach nieobecnych w rozmowie, czy jakimś zjawisku, nie respektując reguł poprawności politycznej. Polacy otwarcie krytykują i mówią o tym, z czym się nie zgadzają, ale w sytuacji, gdy np. nie ma w towarzystwie osoby odpowiedzialnej za krytykowaną decyzję. 

  • Jeśli coś jest dobre, to po co o tym mówić.

Polacy mówią, co myślą, szczególnie gdy czemuś się sprzeciwiają, odnoszą się do tego w sposób bezpośredni, a emocje takie jak irytacja, zdenerwowanie i zło wyrażają bezpośrednio. Polacy koncentrują się głównie na negatywnych komunikatach. Najpierw krytykują i narzekają, a potem doceniają, wyznając zasadę: jeśli coś działa, to po co o tym mówić. Rzadko komplementuje się innych, a reakcja na entuzjastyczną informację zwrotną często wyrażana jest milczeniem. Polacy nie lubią motywacyjnych przemów ani nadmiernych przejawów entuzjazmu, a postawa: oczekuj najgorszego, żeby potem być pozytywnie zaskoczonym, jest dość powszechna. 

Różnice kulturowe nigdy nie są uniwersalne. W kontaktach z osobami z nowej kultury ważne jest wyczucie kontekstu, zrozumienie i otwartość na relację. Warto jest więc postrzegać osoby z kraju, do którego przyjeżdżamy z perspektywy jego kultury, „wejść w buty” osoby, z którą się spotykamy, przyjąć jej punkt widzenia. 

Podziel się swoim doświadczeniem 

Zapraszamy podzielić się swoimi refleksjami, sugestiami i doświadczeniem adaptacji w polskim środowisku kulturowym na portalach społecznościowych Fundacji Ukraina: https://www.facebook.com/fundacja.ukraina/ i Centrum Ukraińskie Kultury i Rozwoju: https://www.facebook.com/CUKR.Wroclaw/.

Zachęcamy również do subskrypcji kanału Fundacji Ukraina na YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCS9Afcq5gYybQwMTOvfeGXg i na Instagramie  https://www.instagram.com/cukr.wroclaw/ aby być na bieżąco z pomocnymi informacjami. 

restart

Bezpieczna przystań

Projekt reSTART jest współfinansowany z Programu Krajowego Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz budżetu państwa

Wyłączna odpowiedzialność za wyrażone opinie spoczywa na autorze i Komisja Europejska oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nie ponoszą odpowiedzialności za sposób wykorzystania udostępnionych informacji